उन्हाळा - घंगाळ - बंब - मातीचा माठ

उन्हाळा आला की तीन गोष्टींची प्रखरतेने आठवण येते.

आंघोळीसाठी चे घंगाळ, बंब अणि मातीचा माठ. 

माझ्या लहानपणी आमच्याकडे मस्त तांब्याचे मोठे घंगाळ होते. त्या घंगाळात बसुन आंघोळ केलेली पण मला आठवते. हळू हळू सोय म्हणून किंवा वजनाला हलकं म्हणून plastic /steel च्या बदल्या आल्या. घंगाळ तसे जडच. तरी अनेक वर्ष ते आमच्या मुंबईच्या घरी न्हाणीघरात भिंतीवर लटकवलेले होते. मग एक दिवस अचानक नानांचा (माझे बाबा) मानत काय आले कुणास ठाऊक त्यांनी ते काढून टाकले. पण मला अजुनही त्या घंगाळाची आठवण येते. ईशांक चे लहानपणीचे बादलीत बसलेले फोटो पाहिले की त्या घंगाळाची आठवण आल्याशिवाय रहात नाही. 

माझ्या आजोळी, म्हणाले प्रभादेवीला आमच्याकडे एक बंब होता. त्यात पाणी अतिशय थंड असायचे. आंघोळीचे पाणी

गरम करण्यासाठी बंबाचा वापर केला जात असे. यात इंधन म्हणुन गोवरी व लाकूड फाटा वाळलेल्या तुराट्या, ज्वारीचा कडबा आदींचा उपयोग होतो. मग flat system मध्ये आल्यावर ती सोय नव्हती, त्यात सरपण मिळेनासे झाले अणि बंब नुसता water storage म्हणून ठेवलेला असायचा. त्यातले पाणी प्रचंड थंड (chilled) असायचे. आजोळी गेले की मी मुंबईच्या उकाड्यात त्या बंबाच्या पाण्यातच बारा महिने आंघोळ करत असे. मामे बहिणीला मात्रा बारा महिने कडकडीत गरम पाणी लावायचे. काय छान होते ते दिवस. 

आता आधुनिक showers, tub bath सगळे आले तरी त्या घंगाळाची किंवा त्या बंबाची सर ह्या temperature controlled पाण्याला नाही. 

आता राहिला आहे तो फक्त मातीचा माठ. तो मात्र अजून सगळ्या घरत आपली शान राखून आहे. उन्हाळा आला की त्याला धुऊन, स्वच्छ करून, त्यात पाणी भरून, थोड ऊन लागेल अश्या ठिकाणी अजूनही खूप घरी ठेवले जाते. Fridge आले तरी माठाच्या पणाला त्याची सर नाही, असे म्हंटले जाते, म्हणून अजूनतरी खूप घरी मातीचा माठ आपली शान टिकवून आहे. 

मध्यंतरी मी ईशांक साठी शंख आणायला

तुळशीबागेतल्या राम मंदिरात गेलेले. तिथे अजूनही ह्या वस्तू मिळतात. खूप मोह झालेला एक मोठ्ठ घंगाळ घेण्याचा. पण किम्मत बघून थांबले. Showpiece म्हणून टेबलावर ठेवायचे घंगाळाची किम्मत १५००/-. मोठ्या घंगाळाची किम्मत तर ₹२०,००० पासून पुढे. लहानपणीच्या त्या आठवणीत जायला कधीतरी मस्त वाटतं.

फेब्रुवारी जसाजसा संपत आला तसा घरी माठ ठेवला परत जागा केली. मला अजुनही तो typical माठ त्या सुंदर दिसणार्‍या earthen clay पेक्षा जास्त आवडतो. मला असं वाटतं की त्या जुन्या माठातीलच पाणी जास्त थंड होतं. ह्या वर्षी मीच माझ्या old is gold माठावर काहीतरी painting करण्याचा विचार करते आहे.

© SharvaniPethe (शर्वाणी पेठे) 

March 2025