यंदा कर्तव्य आहे (Matrimony चे बदललेले रूप)

सध्या आपल्या Monday Matrimony (पुण्याला एक Ladies group आहे, त्यात दर दिवशी वगळा विषय घेऊन/निवडून post असते) त्याचे posts बघितले की इतकं भारी वाटतं. खूप वेळा मुली स्वतः स्वतःसाठी post करतात. ते बघून तर खुपचं मस्त वाटतं. हा group महिलांसाठी असल्यामुळे मग भावासाठी, मित्रासाठी, दिरासाठी कुणीतरी पुढाकार घेऊन post करतं. सध्याच्या मुला मुलींचे photo बघितले की मन माझ्या लग्नाच्या काळी जातं.

माझ्या लग्नाला आता १२ वर्ष झाली. माझ्या ज्या मैत्रिणींनी लवकर लग्न केली त्यांच्या लग्नाला तर आता १७-१८ वर्ष झाली. ज्या मैत्रिणीचं लग्न सगळ्यात आधी ठरलं तेव्हा ती २३ वर्षांची होती अणि तेव्हाचा तिचा वधू-वर सूचक मंडळ साठी काढलेला ‘तो’ साडीतला photo अजून आठवतो. तेव्हा त्या साठी मुद्धाम photo studio मधे जाऊन photo काढण्याची पद्धय होती. मुलगा असो वा मुलगी दोन photo mandatory असायचे की काय असं वाटतं. एक close-up photo आणि एक full. मुलगी असेल तर हात खाली cross केलेले, थोडी तिरकी उभी राहून काढलेला एक full size photo (साडीची प्रत्येक निरी दिसलीच पाहिजे असा जणू नियमच होता). मुलगा असेल तर suit, tie मधला formal photo असायचा किंवा T-shirt मधला photo. मग कधी bike वर बसलेला, कधी एक पाय stool वर ठेऊन style मारत blazer चे cuff button लावताना चा photo असायचा. नंतर मग हळू हळू मुलींचे पंजाबी ड्रेस मधले photo येऊ लागले. मुलं पण जर jeans आणि shirt / T-shirt घालून photo काढू लागले. मुलगा / मुलगी भारता बाहेर असतील तर तिथला photo असायचा. मग त्या देशातली नदी, Eiffel tower, Burj Khalifa, Niagara falls ईत्यादी ला background मधे ठेवून photo असायचा. पण photo ची पद्धत तीच. अत्ता ३५ ते ४५ वर्ष वयाच्या खूप जणी मस्त long gowns, frock, long / short skirt घालायला लागल्या आहेत. लग्ना आधी पण ह्यातल्या खूप जणी (मी सुद्धा) Jeans – T-shirts, long skirt, क्वचित knee length short skirt घालतच होते की. पण लग्ना साठीचा ‘तो’ photo मात्र साडी किंवा पंजाबी ड्रेस मधेच असायचा.

काळ जसजसा पुढे जाऊ लागला तसा ह्यात खूप फरक पडायला लागला. जास्त करून मुलींच्या photo मधे. तसंही fashion म्हटलं की मुलांचा काय संबंध येतो. त्यातल्या त्यात cargo half pant वरचे photo टाकतात. तेवढीच काय ती fashion. मुलींच्या photo मधे कमालीचा फरक जाणवतो. साडी / Punjabi dress पासून ते jeans / shorts / blazer / skirt सगळ्यातले photos असतात. मस्त वाटतं बघून. अर्थात confidence अणि संस्कार dress वरून ठरत नसतोच म्हणा. जे carry करता येतं त्यांनी confidence वाढतोच. अणि half pant घालून पण मोठ्यांचा आदर करता येतोच. मग ती साडी असू दे किंवा shorts, carry करता आली पाहिजे. टोमणे मारणारे पण खूप असतातच. काय बाई आजकालच्या मुली. पण त्यांना हे समजत नाही की त्या जे कपडे घालतात ते पण त्यांचा एक दोन पिढ्या आधी चालत नव्हते. 

ह्यावरून एक किस्सा आठवला. चांगल्या marks नी pass झालो म्हणून मला आणि माझ्या मामे बहिणीला आजोबांनी पैसे दिले. आम्ही त्यातून मस्त jeans घेतली आणि आनंदानी जाऊन आजोबांना दाखवली. आजोबा रागवले नाहीत पण म्हणाले, “काशीला मी शिकत असताना कुणी मला सांगितले असते की तुझ्या नाती हे असले कपडे घालणार आहेत तर मी त्याच्या सकट गंगेत उडी मारली असती”. अर्थात ते हे हसत बोलले असले तरी त्याच्या अर्थ आम्हाला समजला. मग मामी ने त्यांच्या वतीने ओरडायच काम केलं. “अजिबांनी दिलेल्या पैशातून तुम्ही jeans कशी घेतलीत? अत्ता जाऊन बदलून या”. ते दुकान बांद्रा ला होतं आणि परत जण शक्य नव्हतं म्हणून मग मामीनी आम्हाला अजून पैसे दिले आणि म्हणाली ह्यातून छानसा पंजाबी ड्रेस घेऊन या आणि आजोबांब दाखवा. ती jeans राहुद्या तशीच, Bday ची म्हणून ठेवा. Bday ला आता वेगळं काही मिळणार नाही. आम्ही परत जाऊन ड्रेस घेऊन आलो. आजोबांच्या चेहराच खूप काही बोलून गेला.

Arrange marriage ची process तशी खूप छान असते असं नाही. तरी enjoy करता आलं तर त्यातही खूप गमती जमती घडतात. त्या enjoy करा. मी एकदा एका मुलाकडे गेले होते. ते सुद्धा मैत्रिणी ला बरोबर घेऊन. मुलगा दोन दिवसासाठी पुण्यात होता आणि माझ्या आई बाबांना मुंबई वरून येणं काही कारणास्तव शक्य नव्हतं. मैत्रीण मुद्दाम मोठ्ठ मंगळसूत्र घालून अली. त्या मुळे आमच्यातली लग्नासाठी ची यंदा कर्तव्य आहे वाली मुलगी कोण हे लगेच लक्षात आलं. आम्ही गेलो तर दोन समवयस्क मुलं बसली होती. एक शांत आणि दुसरा बदबड्या. त्या बदबड्या मुलाशी आणि काकूंशी खूप गप्प झाल्या. शेवटी न राहून मी विचारलं, की ह्यातला xyz मुलगा कोण? काकू छान होत्या. हसत म्हणाल्या की अरे हो, मी ओळख करूनच नाही दिली. हा xyz. As predicted तो शांत असलेला मुलगा निघाला. लहान भावंडच बडबडी असतात. त्यात त्याचं घर सगळं classical संगीत मधील आणि गाण्याशी माझा दूर दूर वर संबंध नाही. ५ तांबोरे, ३-४ वीणा, खूप तबले. हे बघूनच माझ्या घश्याला कोरड पडली. काकूंनी मला विचारलं, तू गातेस का? मी म्हंटल, हो ! पण मला एकच सूर येतो, बेसूर. अर्थात काकू खूप छान होत्या. मी पुण्यात एकटी असते म्हणून त्यांनी मला खूप खाऊ घातलं. पुणेकर असून बरका. तर अश्या गमती जमती enjoy करा. मस्त जगा.

आयुर्वेदीक काढे अणि ईशांक

अच्युतानंद गोविद, नामोच्चारण भेषजात। 

सर्व रोग विनाश होती (नश्यान्ति सकल रोगा: ) सत्यं सत्यं वदाम्हयय।।

आजकाल मी आजारी पडले की वरील मंत्र म्हणून जेव्हा ईशांक मला त्यांनी बनवलेला काढा देतो, तेव्हाच खरे तर सगळा त्रास / आजार पळून जातो. मी लहान असल्यापासून आम्ही आयुर्वेदीक औषधच घेत आलो आहोत. ईशांकसाठी सुद्धा मी घरी काढे बनवते. उन्हाळ्यात कांद्याचा काढा, थंडीत सर्दी खोकल्या साठी तुळस, पुदिना असे अनेक पदार्थ उकळून घरी काढा होतोच. ईशांकला त्यामुळे असे बरेच काढे माहिती झाले आहेत. त्यात आजीच्या पोटलीतले बरेच औषधं अणि घरगुती उपाय त्याला माहिती आहेत. आयुर्वेदिक औषधांमधे अडुळसा, लोहासव पासून ते भुंगराजासव, महासुदर्शन काढा सगळे माहिती आहेत त्याला. 

काही दिवसांपूर्वी Election साठी मुंबई ला घाईघाईत जाऊन आले अणि जरा पोट बिघडले. मुंबईचा उकाडा, त्यात AC hotel मधे बसुन मैत्रिणी बरोबरची जंगी party अणि थंड गार juice, starters, burger, चिक्कू milkshake, हे सगळे पुण्याला आल्यावर बाधले. प्रचंड उलट्यांमुळे खूप अशक्तपणा आला. मग काय ईशांक नी लगेच without fire काढा तयार केला अणि त्या बरोबर prescription. तिसरीच्या मानाने बराच चांगला प्रयत्न केला त्यांनी लिहिण्याचा. (नंतर त्याला पूर्ण मराठीत अणि पूर्ण English मधे बोलायला लावलेच मी. काय करणार, आई ती आईच).

आयुर्वेद अणि आमचे नाते खूप जुने. आजही आम्ही मुलुंडला गेलो की आमच्या आयुर्वेदिक डॉक्टर, डॉक्टर विवेक सातपूरकर ह्यांना भेटायला जातो. त्यांच्याकडून एकदा तपासले की mentally च इतकं बरं वाटतं. ह्यावेळी सुद्धा voting करून आधी डॉक्टरांना भेटायला गेले, त्याची availability माझ्या आई ने पुण्याला असतानाच केलेली, कारण election चा दिवस. नेहमी प्रमाणे डॉक्टरांना भेटून खूप गप्पा झाल्या. 

ईशांकला पण मी allopathy औषध देत नाही. का कुणास ठाऊक आजकाल सगळे डॉक्टर पटकन antibiotic चालू करतात अणि त्या मुळे मुलं पार गळून जातात. अगदी BAMS झालेले डॉक्टर पण औषध लिहून देतात. आमचे डॉक्टर जसे पुड्या बांधुन औषध देत, तसे आता फार कमी आयुर्वेदिक डॉक्टर उरले आहेत. त्यामुळे पुण्याला येऊन आता मला १५ वर्ष झाली, तरी पण अजूनही मला इथे family doctor नाहीत.

आयुर्वेदिक औषधाचा गुण यायला वेळ लागतो. तेवढा patience आजकालच्या आई  - वडिलांकडे नाही हे पण एक कारण असेल. धावपळीच्या आयुष्यात कुणाला वेळ आहे. Fast life मधे मुलं पण fast बारी झाली पाहिजेत. पण allopathy चे side effects असतातच अणि ते slowly आपले long lasting effect दाखवतात, असे मला वाटते. असो….

आज ईशांकनी बनवलेला काढा घेऊन मी हा blog लिहिण्यासाठी बसले आहे, एवढी नक्कीच energy त्याच्या काढ्यानी किंवा त्याच्या प्रेमानी मला दिली.

७ आकडा अणि मी.

(राहुलची अणि माझ्या सर्व नातेवाईक / मित्रपरिवार जे ७ तारखेला जन्मले आहेत त्या सगळ्यांची माफी मागून लिहिण्याचे धाडस करते आहे).

जगभरात ७ ह्या आकड्याला फार महत्त्वा आहे. त्या मागे खूप कारणं पण दिली जातात, जसे की आठवण्याचे ७ दिवस, ७ समुद्र, ७ रंगाचा इंद्रधनुष्य. हिंदू धर्मा प्रमाणे तर स्वर्गात जाण्यासाठीच्या ७ पायर्‍या, लग्नाच्या वेळी घेतले जाणारे ७ फेरे, मानवी शरीरात असलेली ७ चक्र. असे म्हनतात की जगभरात ७ आकडा आवडणारे देखील जास्त आहेत.

असेनाका! मी आहेच जगावेगळी. माझं अणि ७ आकड्याचे जरा वाकडेच आहे. लग्नासाठी मुलं बघताना, मी एका मुलाला फक्त त्याच्या जन्म तारखे वरुन भेटण्यास चक्क नकार पण दिलेला. ७ जुलै १९७७. छे! झेपलंच नाही आपल्याला.

नंतर राहुलच्या प्रेमात पडले खरी पण… त्याचे कसे आहे, त्याची जन्म तारीख जरी ७ असली तरी एकूण सगळ्या तारखेची बेरीज केली तर ती ९ येते, अणि ९ हा माझा lucky number. म्हणूनच आमचं अर्धवेळ पटतं तर अर्धवेळ पटत नसावे बहुतेक. आकड्यांचा दोष अजून काय.

२, ३, ४, ५, ९ हे आकडे मला आवडतात. आता थोडे त्या मागचे logic.

९ - ९ आकडा का आवडतो ह्याचे logic तसे काही नाही. पण मी साधारण ९ आकडा ची गोष्ट घेण्याचा प्रयत्न करते. जसे की मी जास्त पैसे देऊन माझ्या Ray scooter साठी ९ बेरीज होईल असा number चक्क customised करून घेतला. राहुलची निवड पण बेरीज बघूनच केली असणार मी.

बाहेर कामाला जाताना सहज अजू बाजूच्या २-४ वाहनांच्या number plates ची बेरीज होते. ९ बेरीज झालेल्या खूप गाड्या दिसल्या तर आज काम फत्ते होणारच असा आत्मविश्वासा आतून येतो, तेच ७ बेरीज झालेल्या गाड्या जास्त दिसल्या की mood off, मग काय कपाळ काम होणार. ह्यात उगाच माझ्या mood ला दोष देऊ नका, ही काही अंधश्रद्धा नाही, ७ आकडाच नाट आहे. बघा हं! ९ आकडा कसा गोल फिरून बाहेर जातो. म्हणजे तो तुम्हाला अडचणीतून सुखरूप बाहेर काढतो. ह्याउलट, ७ आकडा सरळ काम चालू करून ते आत जाऊन गुंडाळून टाकतो. बघा विचार करा.

२ - आता माझी जन्म तारीख २९ जर धरली तर बेरीज येते २ म्हणून २ आकडा आवडीचा. पण पूर्ण बेरीज होते ६. ह्या आकड्यांशी माझं काही वाकड नाही.

५ - माझी एक numerology शिकलेली मैत्रीण आहे ती म्हणाली की तुझा ५ हा अकडा lucky आहे. तर आता त्या मागचे logic असं की माझा जन्म रात्रीचा, उगवती तारीख २९. पण आपल्या हिंदू शास्त्रा प्रमाणे सूर्योदय च्या आधी असे धरले तर तारीख येते २८. अणि २८ जर धरली तर बेरीज येते १ अणि पूर्ण बेरीज होते ३२ म्हणजे ५.

३ अणि ४ - आता वळूया ३ अणि ४ आकड्यांकडे. तर ते आकडे मला २०१६ पासून खूप आवडायला लागले. त्याचे कारण सांगायला नको.

तर सांगायचा मुद्दा असा की आपलं ७ आकड्यांशी जन्मापासून वाकडेच. इतके की मी जमल्यास ७ आकडा बदलून घेते. Train /bus अणि विमानाची seat मी बदललेली आहे. आता मी दरवेळी बेरीज करत बसत नाही. पण ७ no चीच seat मिळाल्यावर काय करणार, उगाच त्या seat वर बसुन काहीबाई झालं असतं तर. म्हणून train / bus मधे कुणाबरोबर तरी अणि विमानात राहुल बरोबर seat बदलली. राहुलला ७ अणि ९ आकडा आवडणारच. त्याचे ५ अणि २ आकड्यांशी वाकडे असावे. म्हणून तर तुझं माझं जमेना तुझ्यावाचून करमेना, असे आहे ना आमचे. 

एकदा Japanese speech competition मधे मला आधी ९ आकडा आला अणि मी final ला qualify झाले. Final ला नेमका no. मिळाला ७, झालं ना, अर्धा confidence खल्लास. पहिले येणार येणार वाटत असताना ७ no शिंकला अणि मला द्वितीय क्रमांकावर समाधान मानावे लागले.

आकड्यांचे अणि माणसांचे same असते. काही मानसं आपल्याला जवळची वाटतात, काही शी नुकती ओळख असल्यासारखे नाते असते तर काही ना बघताच क्षणी तिडीक जाते, तसं काहीसे नाते आपले अणि आकड्यांचे असते. हो की नाही ...

गोष्ट डोस्याची...

माझं लग्न झालं तेव्हा मला चौघडीच्या पोळ्या सोडल्यास फार काही स्वयंपाक येत नव्हते. घरी ताई असल्याचा तोटा. आईला कधी emergency मधे माहेरी जावे लागले तर kitchen ताईच्या ताब्यात जात असे. माझं नुसतं भात खाऊन पोट भरत नाही, पोळी / भाकरी काहीतरी लागतच, ह्या एकाच कारणा मुळे मी ८ वीत असतानाच पोळ्या करायला शिकले. ह्याउलट राहुल नी १२ नंतर नाशिक सोडले. आधी hostel मग पुण्यात राहत असल्यामुळे आईने राहुलला अणि दादांना दोघांना कॉलेज मधे असतानाच सगळा स्वयंपाक शिकवला होता. फुलके – सगळ्या प्रकारच्या भाज्या, आमटी – भात, इडली-डोस-चटणी-सांबार इत्यादी सगळच दोघांना उत्तम येतं (किंबहुना येत होतं). 

लग्न झाल्या पासून आम्ही दोघेच राहत आहोत. तेव्हा माझ्या चुकलेल्या अनेक भाज्या राहुलने काही टीका ना करता खाल्ल्या आहेत. तेव्हाचा एक किस्सा आठवतो. मी पोळ्या करत होते अणि राहुल लुडबुड करून म्हणाला, “कणीक अजून थोडी मळून घे”. त्याला म्हंटलं, ‘पोळ्या मला करता येतात, त्यात लुडबुड नाही करायची. नाहीतर तुलाच करायला लावीन ह्यापुढे’. अशी धमकी मी का दिली असे अता मला वाटते कारण तो दिवस अणि आजचा दिवस राहुलने त्या नंतर एकदाच पोळ्या केल्या. त्याचे पण एक कारण होते. Pregnant असताना त्या सगळ्या वासाचा मला nausea होता. मग मी बसून सगळ्या पोळ्यांचे आधी त्रिकोन करून घेत असे अणि मग उभ राहून लाटत असे. एकदा असेच त्रिकोन केल्यावर मला मळमळायला लागले अणि मग राहुलला उरलेल्या सगळ्या पोळ्या करायला लागल्या. “ह्या त्रिकोनाचा गोल कसा करतात ते एकदा जरा बसूनच guide कर, पुढे करतो मी” असे म्हणून त्यांनी सगळ्या चौघडीच्या पोळ्या अप्रतिम केल्या. तेव्हा खुपदा राहुलने गरमागरम डोस घालून मला वाढले. तयार करून ठेवलेले डोसे अणि तव्यावरचे पानात पडलेले गरमागरम डोसे ह्यात खूप फरक आहे अणि ते सुद्धा प्रेमानी अणि आयतं मला मिळत होते. हे तर हॉटेल पेक्षा भारी. 

त्या काळात माझे असे खूप लाड झाले किंवा राहुल म्हणतो तसे मी खूप लाड करून घेतले. मग एका मोठ्या (जरा जास्तच मोठ्या) break नंतर आज असे लाड झाले. ह्यावेळी भर होती ती ईशांकची. आम्ही दोघांनी मनसोक्त लाड करून घेतले. छोट्या पंतांनी आगाऊ पणे नाशिकच्या आजीला फोटो पाठवला. आजीचा reply आला, बिच्चारा माझा बच्चा. पंतांनी लगेच audio पाठवला, “बिच्चारा काय बिच्चारा! साधे डोस करता आले नाहीत. तसे छान झाले आहेत पण पहिला डोसा आईनी घालून शिकवल्यावर मग पुढचे छान घातले”. बाबाला न चिडवता खाण्यात काय मजा आहे. (आम्हाला मात्र चिडवलेले अजिबात आवडत नाही. नाकावर राग असतोच). 

आई ही कायम गृहीत धरली जाते. आज बाबा डोसे घालतो आहे म्हंटल्यावर पंतांनी जेवण झाल्यावर थोड्या break नंतर परत २ डोसे खाल्ले. 

ईशांक मुळे परत असे लाड लवकरच होतील अशी आशा आहे (मी ईशांक ला pin मारण्याचा अवकाश). फक्त ह्या वेळी आयता चहा मिळाला तर… (सुख म्हणजे नक्की काय असतं).

२६ / ०४ / २०२४

(PC : राहुल. त्याला माहिती असतं मी असं काही लिहिणार आहे तर कदाचित त्यांनी फोटो काढला नसता. मला स्वतःला माहिती नव्हतं मी असं काही लिहिणार आहे. आज शनिवार असून पंतांना शाळा अणि राहुलला office आहे, म्हणून रिकामटेकड्या आई  / बायको नी लिहिले. तसेही आई (अणि बायको) कुठे काय करतात.

संस्कार देण्या पेक्षा संस्कार घेणे महत्त्वाचे असते.

मध्यंतरी माझ्या मैत्रिणीचा घरी जाणे झाले. तिचा मुलगा ईशांकच्याच वयाचा तर मुलगी १५-१६ वर्षांची. हे दोघे हॉल मध्ये धिंगाणा घालत होते अणि ती बिचारी दार लोटून बेडरूम मधे अभ्यास करत होती. पंतांना washroom ला जायचे होते. बाहेरच्या washroom ला मैत्रिणीने Do not use असा board अडकवला होता. पंत bedroom च्या बाहेर उभे राहून म्हणाले, “ताई आत येऊ का? मला washroom ला जायचे आहे”. 

ईशांक washroom ला गेला अणि ती पळत बाहेर आली अणि तिने पंतांनी permission मागितल्याचे कौतुकाने तिच्या आई ला सांगितले अणि मला म्हणाली, “मावशी तुझा मुलगा खरच वेगळा आहे. एवढ्या लहान वयात त्याने असे विचारले ते पण खूप politely. I am impressed”. एक आई म्हणून हा आनंद शब्दात मांडता येणारच नाही. 

पंत ३-४ वर्षाचा असताना त्याला मी कधीतरी सांगितले असेन (एकदाच, कधी हे नेमके आठवत नाही) की मुलींच्या खोलीत शिकताना नेहमीच आधी permission घ्यावी. तेव्हा पासून मी एकाटी जरी bedroom मधे काही करत असले तरी तो bedroom च्या बाहेर उभा राहून विचारातो, आई आत येऊ का? दार उघडे असताना सुद्धा, मी जर कपाटाच्या आडोश्याला असले तर तो आधी येऊ का, विचारल्याशिवाय आत येत नाही. त्याला मी दारा बाहेरून दिसले, तरच तो permission न घेता आत येतो. हे इतके रोजचे झाले आहे की तो काही विशेष करतोय असे नाही. पण बाहेर जाऊन खेळण्याच्या नादात सुद्धा तो जेव्हा संस्कार विसरत नाही तेव्हा अभिमान वाटतो.

मला नेहमीच वाटते, प्रतेक आई वडील मुलांना चांगलेच संस्कार देतात. ते घेणे न घेणे हे मात्र त्या त्या मुलांवर अवलंबून असते. मोठा झाल्यावरच पण असाच रहा हेच माझे तुला आशीर्वाद अणि देवाकडे प्रार्थना.